Gepubliceerd op 31/03/2015
Bij het sluiten van een overeenkomst dient men steeds waakzaam te blijven als het aankomt op de zogenaamde ‘exoneratiebedingen’.
Een exoneratiebeding wordt in het merendeel van de overeenkomsten opgenomen, of kan doorgaans in de algemene voorwaarden van uw contractspartij teruggevonden worden. Dergelijk beding heeft tot doel de (potentiële) aansprakelijkheid zo veel mogelijk te beperken dan wel geheel uit te sluiten.
In België bestaat er geen principieel verbod op exoneratiebedingen, al zal hun geldigheid door een rechter aan de hand van een aantal voorwaarden kunnen getoetst worden. Zo mag een exoneratiebeding onder meer niet strijdig zijn met een bepaling van dwingend recht of van openbare orde.
De tienjarige aansprakelijkheid van aannemers en architecten voor ernstige gebreken in de bouw, zoals opgenomen in de artikelen 1792 en 2270 van het Burgerlijk Wetboek, is zo’n regel van openbare orde. De regel werd reeds voorzien in de voorbereidende werken van het Burgerlijk Wetboek, en werd door de wetgever bijzonder beschermenswaardig geacht, daar de opdrachtgever op het ogenblik van de aanvaarding van de opgeleverde werken, geen zekerheid kan hebben over de stabiliteit van het gebouw in kwestie, gelet op mogelijke verborgen of zichtbare gebreken. Het gaat niet enkel om de bescherming van de bouwheer, maar om die van de openbare veiligheid.
Aangezien deze tienjarige aansprakelijkheid van openbare orde is, kan men bij overeenkomst niet afwijken van deze regel, noch wat betreft de termijn, noch wat betreft de aard van de gebreken. Een aannemer of architect kan zich derhalve niet beroepen op een beding dat zijn aansprakelijkheid voor een ernstig gebrek in de bouw uitsluit of beperkt, teneinde bepaalde aanspraken te omzeilen.
Nu zal een ernstig gebrek in de bouw veelal te wijten zijn aan meerdere bouwpartners, zoals bijvoorbeeld de aannemer. Indien zowel de fout van de architect als de fout van de aannemer geleid hebben tot de totstandkoming van de schade, zullen zij beiden in solidum aansprakelijk zijn, waardoor zij beiden, elk afzonderlijk, ter vergoeding van het geheel van de schade kunnen aangesproken worden.
Wat nu met een architect die stipuleert dat hij, ingeval van dergelijke samenlopende fouten, enkel aansprakelijk zal zijn ten belope van zijn eigen aandeel in de totstandkoming van de schade vergoeding verschuldigd zal zijn aan de bouwheer. Kan een architect dergelijke in solidum aansprakelijkheid beperken of uitsluiten?
Het Hof van Cassatie beantwoordde deze vraag op 5 september 2014 met overtuiging ontkennend. De contractuele uitsluiting van in solidum aansprakelijkheid houdt een beperking in van de aansprakelijkheid van de architect ten opzichte van de bouwheer, en is derhalve strijdig met de openbare orde.
Als het beding op zich onrechtmatig is, gelet op de strijdigheid met de openbare orde, is de nietigheid ervan de meest gepaste sanctie. De nietigheid zal de bepaling zelf raken, en zal zich doorgaans niet uitstrekken tot de rest van de overeenkomst.
Het arrest van het Hof van Cassatie is derhalve van overwegend belang, zowel voor de architect of de aannemer aan de ene kant, als voor de bouwheer aan de andere kant.
Voor beiden geldt dat het beding als ongeschreven moet beschouwd worden. De architect of aannemer dient zich er bewust van te zijn dat hij nog steeds voor het geheel van de schade kan worden aangesproken, ook als er sprake is van samenlopende fouten.
Hiermee maakt het Hof een einde aan de rechtsonzekerheid die heerste ten gevolge van tegenstrijdige rechtspraak en de discussie tussen twee strekkingen in de rechtsleer.
In de praktijk ressorteert het arrest vooral positieve gevolgen voor de bouwheer, die, bij ernstige en stabiliteitsbedreigende gebreken ten gevolge van samenlopende fouten van de architect en aannemer, geconfronteerd wordt met insolvabiliteit van een van de bouwpartners.
Het biedt voornamelijk een extra garantie bij insolvabiliteit van de aannemer, gezien de architect zijn beroepsaansprakelijkheid verplicht dient te verzekeren.
Meer info?
Indien u hieromtrent meer vragen zou hebben, aarzel dan niet om contact op te nemen met Talo Advocaten.
